Wielu rodziców zadaje sobie pytanie: czy moje dziecko jest odpowiednio przygotowane do podjęcia edukacji? Tak postawione pytanie jest jak najbardziej zasadne, a wątpliwości w pełni uzasadnione. Czym jest tak zwana dojrzałość szkolna? Na co rodzic powinien zwrócić szczególną uwagę, aby przygotować swoje dziecko na spotkanie ze szkołą?
Rozpoczęcie procesu edukacji to w życiu każdego dziecka moment trudny, można śmiało powiedzieć, że przełomowy. Dzieci praktycznie nagle przechodzą od okresu beztroski, właściwego dla małych dzieci do świata zdominowanego przez pierwsze obowiązki, normy zachowania
Szczególnie ważnym elementem tego nowego świata jest przejście ze strefy ograniczonego kontaktu ( dotychczas tylko z rodzicami lub najbliższym otoczeniem) do kontaktu z ogromną ilością nowych ludzi- od wychowawców i inne osoby dorosłe po inne dzieci
Aby zminimalizować potencjalny szok, jaki towarzyszy takiej zmianie, warto wcześniej zadbać o to, aby dziecko osiągnęło dojrzałość szkolną maksymalnie wcześnie.
Dojrzałość szkolna to nic innego, jak stan gotowości dziecka do podjęcia przez nie zadań i obowiązków, jakie stawia przed nim szkoła.
Poprzez dojrzałość szkolną rozumiemy takie elementy, jak:
-
rozwój fizyczny oraz psychiczny: emocjonalny, społeczny i umysłowy;
-
poziom opanowania umiejętności i wiadomości jakie przygotowują dziecko do podjęcia nauki czytania, pisania i liczenia1.
Warto nadmienić, że im pełniejsza jest u dziecka dojrzałość szkolna, tym większa będzie gwarancja odnoszenia sukcesów przez dziecko w nauce.
W trakcie rozpatrywania kwestii gotowości dziecka do nauki w szkole bierze się zwykle pod uwagę trzy kwestie:
-
gotowość fizyczną;
-
gotowość emocjonalno- społeczną;
-
gotowość umysłową.
Dojrzałość fizyczna.
Oznacza szeroko pojęte zdrowie, chodzi o odpowiedni stan fizyczny dziecka, czyli niski poziom męczliwości, przygotowanie fizyczne do dźwigania plecaka, zdolność do pobytu w szkole przez wiele godzin, zdolność do wysiłku umysłowego. Bierze się tez pod uwagę tzw. sprawność ruchową ciała a także wyrażanie przez dziecko chęci do uczestniczenia w zabawach ruchowych, ćwiczeniach gimnastycznych itp. Znaczącą rolę odgrywa także koordynacja wzrokowo- ruchowa.
Dojrzałość emocjonalna.
Emocje to ważny element zapewniający prawidłowe relacje z otoczeniem. Dziecko dojrzałe emocjonalnie powinno reagować w sposób właściwy zarówno na pozytywną jak i negatywną krytykę. Wybuchowość, drażliwość, agresja, złość świadczą o małym stopniu dojrzałości emocjonalnej.
Dojrzałość społeczna.
Dojrzałość społeczna oznacza prawidłowe kontakty zarówno z rówieśnikami , jak i dorosłymi z najbliższego otoczenia dziecka.
Dojrzałe emocjonalnie dziecko powinno znać i przestrzegać reguł życia w zbiorowości, przestrzegać zawartych umów. Uczeń rozpoczynający naukę w szkole podstawowej powinien rozumieć proste sytuacje społeczne, powinien także rozróżniać zachowania pożądane od niepożądanych ( np. nie powinno się krzywdzić innych, nie wolno kłamać itp.).
Objawów niedojrzałości jest wiele: mogą to być np. przymus ciągłego skupiania uwagi nauczyciela, pragnienie bycia wyróżnianym, unikanie wspólnych zadań, samo izolowanie się.
Dojrzałość umysłowa.
To przede wszystkim zainteresowanie nauką, w początkowej swojej fazie czytaniem, pisaniem, liczeniem, Ważnym elementem jest to, czy dziecko potrafi skupiać uwagę na jednej rzeczy przez dłuższy okres.
Dziecko w pełni przygotowane do nauki w szkole posiada następujące umiejętności2.:
-
ma podstawową wiedzę o otaczającym go świecie (potrafi powiedzieć, jakie ma imię i nazwisko, ile ma lat, gdzie mieszka, opowiedzieć o pracy rodziców, zna pory roku, dni tygodnia);
-
rozumie przekazy słowne, wypowiada się w sposób zrozumiały dla odbiorców, ma odpowiedni zasób słów, wypowiada prawidłowo głoski, formułuje wypowiedzi za pomocą zdań, opowiada o swoich przeżyciach, treść obrazka;
-
tworzy zbiory według określonej cechy;
-
skupia uwagę, koncentruje się na zadaniu;
-
zapamiętuje treść piosenek, wierszy, nowych słów;
-
dostrzega te same elementy i różnice w obrazkach;
-
posiada orientację w przestrzeni oraz w schemacie swojego ciała (wskazuje prawą i lewą stronę ciała , rozumie pojęcia: góra, dół, nad, pod, przed itp., określa położenie przestrzenne przedmiotów);
-
sprawność manualna i ruchowa plasuje się na dobrym poziomie (dziecko kopie piłkę, potrafi lepić z plasteliny, właściwie obchodzi się z przyborami pisarskimi i posługuje się bezpiecznie nożyczkami);
-
klasyfikuje i szereguje przedmioty i obrazki według określonej zasady (np. owoce, pojazdy, zwierzęta);
-
jest samoobsługowe: samodzielnie je, ubiera się, rozbiera się, myje, reguluje potrzeby fizjologiczne;
-
wykazuje gotowość zadaniową (jest zainteresowane zadaniem i jego efektami, stara się wykonać prace do końca, próbuje poradzić sobie z trudnością);
-
rozumie i stosuje zasady społeczne (współdziała, czeka na swoją kolej, nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłymi, jest wrażliwy na opinię innych, stosuje się do ustaleń).
Oczywiście nie jest warunkiem spełnianie wszystkich powyższych kryteriów, każde dziecko indywidualnie może spełniać je w większym lub mniejszym zakresie, jednak należy pamiętać, że gdy niepokoi nas jakaś sytuacja, jeśli u dziecka występują trudności, jego funkcjonowanie budzi jakiekolwiek wątpliwości – należy skonsultować się ze specjalistą: psychologiem, pedagogiem bądź logopedą.
Bibliografia:
1. S. Szuman, O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, Nowa Szkoła 1962, nr 6
2. Diagnoza gotowości dziecka do podjęcia nauki szkolnej : przewodnik metodyczny / Elżbieta Marek, Katarzyna Nadrowska. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2010